Rodii
Šablon:Himine element Rodii (Rh — rhodium latinan kelel) om 45nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om ühesandes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — kahesanden gruppan laptalagruppas, VIIIB), tabluden videndes periodas.
Ühthine ümbrikirjutand
Element om harv londuses lujas (10−7 % massan mödhe Man kores, 4,8 × 10−5 % meteoritoiš), ei voi löuta sidä joudjas olendas.
Britanine (anglijalaine) Uil'jam Gaid Uollaston-himik avaiži rodijan vl 1803 platinan ümbriraten. Nimituz libub Šablon:Lang-grc rodon «roz»-sanaspäi metallan ühtnendoiden muzarusttan mujun tagut. Uollaston ezmäižen sai rodijad elementarižes metalližes nägus[1] i zavodi sen ičendoiden tedoidusid, märiči ninevut, ümbrikirjuti severzid-se ühtnendoid i ühthesuladusid.
Rodijal ei ole biologišt rolid. Rodijan ühtnendad oma toksižed da kancerogenižed, solad mujutadas nahkod vahvas.
Fizižed ičendad
Rodii om kova hobedaižvauged päličmänendmetall, platinan gruppan hüväsuguine metall. Kristalline segluz om tahkkeskustoittud kubine.
Atommass — 102,9055. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 12,41 g/sm³. Suladandlämuz — 2237 K (1964 C°). Kehundlämuz — 3968 K (3695 C°).
Londuseline rodii kogoneb üks'jäižes stabiližes 103Rh-izotopaspäi. Tetas mugažo 33 ratud radioaktivišt izotopad 89..102, 104..122 atommassanke, i 24 izomärad. Kaikiš hätkembad oma 101Rh 3,3 vot pol'čihodamižen pordonke, 102Rh-izotop (T½=207 päivest) i rodii-99 (16,1 päivest), mugažo 102mRh-izomär (T½=3,74 vot). Radioaktivižed izotopad hajetas β- i protonižen (nomer 94), β- i neitronižen (nomerad 114, 116) vai muite β-čihodamižen (kaik toižed) kal't, kändasoiš rutenijaks vai palladijaks, izotopad 102 i 104 — molembikš, izotop 94 — rutenijaks i tehnecijaks.
Himižed ičendad
Rodii harakterizuiše korktal himižel seižundmahtusel, ülitab platinad ümbrištoiden tobjas palas. Muigotandmärad: −3, −1, 0, +1..+7.
Henotud lujas rodii muigotub hilläšti lämuzil korktemb mi 600 C° vaiše:
Kävutand
Elementan nell' videndest ottase kävutamižhe katalizatoraks samha levitadud substancijoid i avtoiden čudegiden neitralizatoroiš.
Sadas rodijan läz 30 tonnad mail'mas joga vodel, südäitukuižen energetikan jändusišpäi tobjimalaz. Maksoi US$757 trojižes uncijas vn 2015 sügüz'kul.
Homaičendad
- ↑ Griffith, W. P. (2003). "Bicentenary of Four Platinum Group Metals: Osmium and iridium – events surrounding their discoveries" (Platinan gruppan nellän metallan kaks'sadad vot: osmii i iridii — sidodud niiden avaidusihe aigtegod). — Platinum Metals Review. 47 (4): Lpp. 175−183. Šablon:Ref-en