Hobed
Šablon:Himine element Hobed (Ag — argentum latinan kelel) om 47nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om ühtendestoštkümnendes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — ühtenden gruppan laptalagruppas, IB), tabluden videndes periodas.
Ühthine ümbrikirjutand
Element om levitadud Man kores keskmäras, 0,08 palad millionas. Löutas hobedad joudjas olendas, sidä kesken sur'kuluid paloid (20-tonnaižed Saksanmas i Kanadas), sikš hobed om tetab ristitule amuižiš aigoišpäi.
Latinan nimi libub indoevropižes *H₂erǵó-, *H₂erǵí- tüvespäi «vauged, hoštai», kut amuižgrekan kelen ἄργυρος-sana-ki [árgyros].
Fizižed ičendad
Hobed om tagokaz plastine hobedaižvauged päličmänendmetall, platinan gruppan hüväsuguine metall. Hobedan lämuzvedandmahtuz i elektrovedandmahtuz oma kaikiš korktembad metalloiden keskes honuzližel lämudel. Metallan kerteh näguse ruskedsinižeks läbitajal vauktusel.
Atommass — 107,8682. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 10,5 g/sm³. Suladandlämuz — 1234,93 K (961,78 C°). Kehundlämuz — 2435 K (2162 C°).
Londuseline hobed kogoneb kahtes stabiližes izotopaspäi: 107Ag (51,84 %) i 109Ag (48,16 %). Tetas 36 ratud radioaktivišt izotopad 93..106, 108, 110..130 atommassanke i 36 izomärad. Kaikiš hätkemban 105Ag-izotopan pol'čihodamižen pord om 41,29 päivest, sid' 111Ag (T½=7,43 päivest) i hobed-113 (5,37 časud), mugažo 108mAg-izomär (T½= 439 vot), 110mAg-izomär (250 päivest) i 106mAg-izomär (8,28 päivest). Radioaktivižed izotopad hajetas β- i protonižen (nomerad 92..96, 98), β- i neitronižen (nomerad 120..129, 131) vai muite β-čihodamižen (kaik toižed) kal't, kändasoiš palladijaks vai kadmijaks, izotopad 106, 108 i 110 — molembikš, izotopad 92..96, 98 — palladijaks i rodijaks. 120m2Ag-izomär kändase tinaks i kadmijaks.
Himižed ičendad
Hobed om hüväsuguine metall, reakcine mahtuz om madal. Muigotandmärad: +1 (kaikiš enamba seižui), +2, +3.
Metall segoitase raudan hloridas (III), se kävutase kuviden sädandas hobedan pindal:
Hobed segoitase kebnas artutiš säten amal'gamad (artutin i hobedan nozol ühthesuladuz).
Metallan hibj ei reagirui hapanikanke korktal lämudel eskai, no hobedan hoik kerteh muigotub hapanikan plazmal vai ozonal ul'traruskedsinižen sädegoičendan olendanke. Hobedtegesiden pind muzavub hobedan sul'fidan (I) sädandan tagut, se segoitase pahoin i tegese nepsas il'mas kaks'valentižen rikin jäl'gidenke (räzin, rikvezinik, natrijan tiosul'fat). Oz., reakcii rikvezinikanke:
Samine
Vl 2014 saihe 26,8 tuhad tonnoid hobedad mail'mas. Metallan todištadud mail'man sadud varad oliba 360 tuhad tonnoid vl 1986, i ned poletas rajadusen tagut tegimištos. Vn 2018 heinkus hobed maksoi 15,5 US$ troižes uncijas vai 495 US$ kilogrammas. Sadas vas'ken, kuldan, hahktinan i cinkan ümbriradmiženke tobjimalaz. Järedad tegijad oma Meksik, Peru i Kitai, mail'man samižen enamba pol't.
Hobedha sidodud vepsän muštatiž i ozoitez
Muštatiž
- Ei kaik ole kuld, mi kuštab, ei kaik ole hobed, mi hoštab.
Ozoitez
- Ku murendad jän, ota hobed, ku otad hobedan, ota kuld (muna).