Lantan

Lantanan pallišk

Lantanan spektran nägui pala

Lantan (La — lanthanum latinan kelel) om 57nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om koumandes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — koumanden gruppan laptalagruppas, IIIB), tabluden kudendes periodas.

Ühthine ümbrikirjutand

Ročine Karl Gustav Mozander-himik sai lantanad ezmäižen kerdan vl 1839. Nimitihe Jöns Jakob Bercelius-himikan taričendan mödhe, Šablon:Lang-grc-sana lantano znamoičeb «peitan» avaidusen pit'kan ten tagut.

Element om kaikiš levedambiden keskes harvoiš mametalloišpäi londuses, mülünd Man kores — 29 grammad tonnas, merivedes — 2,9 × 10⁻⁶ mg/L. Koncentriruiše cerijanke, sadas cerijad, sid' lantanad, prazeodimad i neodimad ekstrakcijal.

Fizižed ičendad

Puhtaz lantan om pehmed tagokaz notked hobedaižvauged mametall, väll' paramagnetik. Se oleskeleb koumes kristalližes modifikacijas: α-La geksagonaliženke seglusenke, β-La vas'kenvuiččenke kubiženke seglusenke da γ-La raudanvuiččenke kubiženke mülücentriženke seglusenke. Lantanan üks' mülü absorbiruib vezinikan 400 mülühüsai.

Atommass — 138,90547. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 6,162 g/sm³. Suladandlämuz — 1193 K (920 C°). Kehundlämuz — 3737 K (3464 C°).

Londuseline lantan kogoneb kahtes izotopaspäi: vähäradioaktivine ¹³⁸La (0,089 %, 1,02 × 10¹¹ vot pol'čihodamižen pordonke, kändase barijaks i cerijaks) i stabiline ¹³⁹La (99,911 %). Londuseližen lantanan aktivižuz om 818 Bk/kg. Tetas mugažo 37 ratud radioaktivišt izotopad 117..137, 140..155 atommassanke, i niiden 12 izomärad. Kaikiš hätkemb čihodai om ¹³⁷La-izotop (T_½=60 tuhad vozid), sid' ¹⁴⁰La 1,68 päivest pol'čihodamižen pordonke i lantan-135 (19,5 časud). Radioaktivižed izotopad hajetas β- i protonižen (nomerad 120..122), β- i neitronižen (nomerad 146..150), vai muite β-čihodamižen kal't (kaik toižed), kandasoiš barijaks vai cerijaks, izotopad nomeranke 120..122 — barijaks i cezijaks.

Himižed ičendad

Om korktanke himiženke aktivižusenke. Muigotandmärad: 0, +3. Lantan om pojav 14 jäl'geližhe elementha himižil ičendoil.

Nepsas il'mas metall kändase karbonataks alusenke teravas:

$\mathrm{𝟦}𝖫𝖺\mathsf{+}\mathrm{𝟥}{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}\stackrel{}{\to }\mathrm{𝟤}𝖫{𝖺}_{\mathrm{𝟤}}{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}$

$𝖫{𝖺}_{\mathrm{𝟤}}{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}\mathrm{𝟤}𝖢{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮\stackrel{}{\to }\mathrm{𝟤}𝖫𝖺𝖢{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{(}𝖮𝖧\mathsf{)}$

Lantan palab hapanikas 450 C° lämudel i sädab hapandust(III):

$\mathrm{𝟦}𝖫𝖺\mathsf{+}\mathrm{𝟥}{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}\stackrel{450^{o}C}{\to }\mathrm{𝟤}𝖫{𝖺}_{\mathrm{𝟤}}{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}$

Reagiruib vilunke vedenke vitkos, hulanke — teravas, i sädab lantanan gidrohapandust(III):

$\mathrm{𝟤}𝖫𝖺\mathsf{+}\mathrm{𝟨}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮\stackrel{90^{o}C}{\to }\mathrm{𝟤}𝖫𝖺\mathsf{(}𝖮𝖧{\mathsf{)}}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}\mathrm{𝟥}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\uparrow }$

Lämbitamižes lantan sädab reakcijoid galogenidenke (ftor, hlor, brom, jod) solidenke(III) rezul'tataks:

$\mathrm{𝟤}𝖫𝖺\mathsf{+}\mathrm{𝟥}{𝖥}_{\mathrm{𝟤}}\stackrel{100^{o}C}{\to }\mathrm{𝟤}𝖫𝖺{𝖥}_{\mathrm{𝟥}}$

$\mathrm{𝟤}𝖫𝖺\mathsf{+}\mathrm{𝟥}𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟤}}\stackrel{100^{o}C}{\to }\mathrm{𝟤}𝖫𝖺𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟥}}$

$\mathrm{𝟤}𝖫𝖺\mathsf{+}\mathrm{𝟥}𝖡{𝗋}_{\mathrm{𝟤}}\stackrel{t^{o}C}{\to }\mathrm{𝟤}𝖫𝖺𝖡{𝗋}_{\mathrm{𝟥}}$

$\mathrm{𝟤}𝖫𝖺\mathsf{+}\mathrm{𝟥}{𝖨}_{\mathrm{𝟤}}\stackrel{t^{o}C}{\to }\mathrm{𝟤}𝖫𝖺{𝖨}_{\mathrm{𝟥}}$

Kebn ičekeskentehmine mineraližidenke muiktusidenke vedab La³⁺-ioniden i vezinikan sädandannoks:

$\mathrm{𝟤}𝖫𝖺\mathsf{+}\mathrm{𝟥}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖲{𝖮}_{\mathrm{𝟦}}\stackrel{H_{2}O}{\to }\mathrm{𝟤}𝖫{𝖺}^{\mathrm{𝟥}\mathsf{+}}\mathsf{+}\mathrm{𝟥}𝖲O_{\mathrm{𝟦}}^{\mathrm{𝟤}\mathsf{-}}\mathsf{+}\mathrm{𝟥}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\uparrow }$

Irdkosketused

• Lantan webelements.com-saital. Šablon:Ref-en
• Kirjutuz lantanas Himižiden elementoiden populärižes n-t.ru-kirjištos. Šablon:Ref-ru