Kacu tekst Kilogramm

{{1000}}{{A10000}}
[[Fail:International prototype of the kilogram aka Le Grand K.jpg|thumb|right|250px|Kilogramman rahvahidenkeskeine etalon, kaičese Suren Parižan Sevr-kundas]]
'''Kilogramm''' om [[mass]]an märičendühtnik. Om [[rahvahidenkeskeine ühtnikoiden sistem|rahvahidenkeskeižen SI-sisteman]] päižes seičemes märičendühtnikaspäi, niišpäi om üks'jäine prefiksanke (kilo-). Rahvahidenkeskeine znamoičend om '''kg'''.

== Etimologii ==
Kilogramm-sana libub francijan kelen ''kilogramme''-sanaspäi (om fiksiruidud vl 1795<ref>[http://mjp.univ-perp.fr/france/1793mesures.htm Décret relatif aux poids et aux mesures du 18 germinal an 3 (7 avril 1795)]. ''Grandes lois de la République''. — Perpinjanan universitetan digitek i juridižiden da politižiden materialad (''mjp.univ-perp.fr''). {{ref-fr}}</ref>), a se om sätud grekan kelen sanoišpäi: {{lang-el|χίλιοι}} ''hilioi'' «tuha» i {{lang-el|γράμμα}} ''gramma'' «pen' veduz»<ref>''Fowler, H. W.; Fowler, F. G.'' The Concise Oxford Dictionary. — Oksford: Oxford University Press, 1964. {{ref-en}}</ref>. Vl 1797 sana putui anglijan kel'he, sid' leviganzi mail'madme<ref>Kilogram //Oxford English Dictionary (Oksfordan anglijan kelen vajehnik). — Oxford University Press. {{ref-en}}</ref>.

== Märhapanend ==
Vahvištadud vn 2018 kül'mkus märhapanendan mödhe, kilogramm om massan suruz, panese [[Plankan kaikenaigaine|Plankan kaikenaigaižen]] <math>h</math> 6,62607015⋅10<sup>−34</sup>-znamoičendha tazostadud tarkoikti, konz se om ozutadud SI:n Dž⋅s-ühtnikan kal't, kudamb om ekvivalentine kg⋅m<sup>2</sup>⋅s<sup>−1</sup>-ühtnikale.

Vn 2019 semendku 20. päivhäsai märhapanihe kilogrammad etalonal cilindran nägul. Se kogoneb ühthesuladusespäi, kudamban mülünd om platin (ühesa kümnendest) i iridii (kümnendez). Etalonan kopijad kaičesoiš mail'man suriš maiš.

Kodielos kilogramm om puhthan himižikš veden 1 dm³ massha tazostadud sen maksimaližen ninevuden lämudel (läz +4 C°), mugoman znamoičendan tarkoiktuz om ±0,2 %. Kirjutimen saub vedab läz üht grammad.

== Ühtnikad kilogramman alusel ==
1 gramm = 10<sup>−3</sup> kg. Sätas ližaühtnikoid kilogramman alusel SI-sisteman standartižiden prefiksoiden abul.

{| class="standard"
|+ Äikerdoittud gramman i sen doliden kävutandan ozutesed
!Suruz
!Märičendühtnik
!Znam
!Ozutez
|rowspan="13" width="1%"|
!Suruz
!Märičendühtnik
!Znam
!Ozutez
|-
! 10<sup>1</sup>
| dekagramm || dag || ''ei ole rekomendacijad kävutandale''
!10<sup>−1</sup>
| decigramm || dg || ''ei ole rekomendacijad kävutandale''
|-
! 10<sup>2</sup>
| gektogramm || gg / hg || ''ei ole rekomendacijad kävutandale''
!10<sup>−2</sup>
| santigramm || sg / cg || ''ei ole rekomendacijad kävutandale''
|-
! 10<sup>3</sup>
| kilogramm || kg || —
!10<sup>−3</sup>
| milligramm || mg || —
|-
! 10<sup>6</sup>
| megagramm || Mg || ''kävutase harvoin''
! 10<sup>−6</sup>
| mikrogramm || µg || —

|-
! 10<sup>9</sup>
| gigagramm || Gg || ''kävutase harvoin''
! 10<sup>−9</sup>
| nanogramm || ng || —
|-
! 10<sup>12</sup>
| teragramm || Tg || ''kävutase harvoin''
! 10<sup>−12</sup>
| pikogramm || pg || —
|-
! 10<sup>15</sup>
| petagramm || Pg || ''kävutase harvoin''
! 10<sup>−15</sup>
| femtogramm || fg || —
|-
! 10<sup>18</sup>
| eksagramm || Eg || ''kävutase harvoin''
! 10<sup>−18</sup>
| attogramm || ag || —
|-
! 10<sup>21</sup>
| zettagramm || Zg || ''kävutase harvoin''
! 10<sup>−21</sup>
| zeptogramm || zg || ''kävutase harvoin''
|-
! 10<sup>24</sup>
| iottagramm || Ig / Yg || ''kävutase harvoin''
! 10<sup>−24</sup>
| joktogramm || jg / yg || ''kävutase harvoin''
|-
! 10<sup>27</sup>
| ronnagramm || Rg || ''kävutase harvoin''
! 10<sup>−27</sup>
| rontogramm || rg || ''kävutase harvoin''
|-
! 10<sup>30</sup>
| kvettagramm || Kvg / Qg || ''kävutase harvoin''
! 10<sup>−30</sup>
| kvektogramm || kvg / qg || ''kävutase harvoin''
|}

Ottas kävutamižhe tonnad (t) megagramman (Mg) sijas. Nened märičendühtnikad oma märicemha [[atombomb]]an vägevut trotilan ekvivalentas: kilotonn gigagramman (Gg) sijas, megatonn teragramman (Tg) sijas.

== Kacu mugažo ==
* [[Centner]]
* [[Kilogramm-vägi]]

== Homaičendad ==
<references />

== Irdkosketused ==
* [http://www.nist.gov/public_affairs/releases/electrokilogram.cfm NIST Improves Accuracy of 'Watt Balance' Method for Defining the Kilogram (NIST todestab Vattan balansan metodan tarkoiktust kilogramman märhapanendan täht) // ''Nist.gov''.] {{ref-en}}
* [http://www.npl.co.uk/science-technology/mass-and-force/research/npl-kibble-balance Kibblan balans ''npl.co.uk''-saital.] {{ref-en}}
{{Commons|Category:Kilogram}}

[[Kategorii:Märan ühtnikad]]
[[Kategorii:Mass]]
[[Kategorii:SI:n päižed ühtnikad]]